การแพทย์

-เคยสังเกต ไหมว่า เวลาประชุม มักจะต้องมีการเสริฟ อาหารว่าง หรือ เบรค … บางคนอาจจะคิดว่า เป็นการให้พักสมอง บางคนอาจจะคิดว่าให้ไปเข้าห้องน้ำ แต่ในทางการแพทย์ ก็มีหลักความจริงอยู่ครับ –สมองเรา ถึงแม้จะมีน้ำหนัก เพียง 2% แต่มีภารกิจ และ การทำงานมากมาย เวลาใช้สมอง ใช้ความคิด จะมีการใช้พลังงานมากมาย พบว่าโดยเฉลี่ย สมองจะใช้พลังาน หรือใช้ ออกซิเจนที่ไปกับกระแสเลือดเพื่อเปลี่ยนเป็นพลังงาน มากถึง 20% ของการใช้พลังงานของร่างกาย … ยิ่งเวลาใช้สมอง หรือใช้ความคิด การไหลเวียนของเลือดในสมองจะเพิ่มขึ้นอย่างมาก เพราะมีการใช้พลังงาน … ผมเองเคยทดลองด้วยตนเอง ระหว่าง เดินออกกำลังกายบนลู่วิ่ง  ดูชีพจรตนเอง ขณะที่ไม่ได้คิดอะไร เทียบกับเวลาเดินไปด้วย คิดเรื่องโน้นเรื่องนี้ไปด้วย ปรากฏว่า ชีพจร พี่ขึ้นอย่างรวดเร็ว ขณะที่กำลังใช้ความคิด … แสดงว่า การใช้ความคิด หรือ ใช้สมอง ก็ใช้พลังงาน ไม่น้อยไปกว่า การออกแรงทางกายครับ […]

-เรามักจะได้ยินเรื่อง กินผลไม้ล้างปาก หลังมื้ออาหาร หรือ แม้แต่ในงานเลี้ยง ก็มักจะมี ผลไม้มาให้เป็นจานท้าย … เรื่อง กินผลไม้ล้างปาก อาจจะมีอยู่ในหลายชาติ หลายวัฒนธรรม … สรุปแล้ว มีหลัก หรือ เหตุผลทางวิทยาศาสตร์ไหม และ ล้างปาก ล้างอะไร -เรารู้ว่า กินผลไม้มีประโยชน์ ได้ fiber กากใย ไม่ให้ท้องผูก มีวิตามินหลากหลาย โดยเฉพาะวิตามินที่ละลายในน้ำเช่น วิตามิน C นอกจากนี้ เรายังได้ยินเรื่องสารต้านอนุมูลอิสระ (antioxidant) ที่ช่วยป้องกันสารพิษ ไม่ให้ทำร้ายเซลล์ของร่างกาย .. แต่ ในกรณีนี้ … ก็ไม่ต้องกินหลังอาหาร เพื่อ ล้างปาก ก็ได้ -นอกจากประโยชน์ และ ความอร่อยแล้ว ยังมีการศึกษาพบว่า สารสกัด หรือ สารที่มีอยู่ในผักหรือผลไม้ หรือ organic solvent จะช่วยให้ไขมันไม่เกาะตัว …

-เรามักจะได้ยินว่า ทำบุญแล้วหน้าตาผ่องใส การเป็นผู้ให้ทำให้เบิกบาน …  ทั้งที่มนุษย์เป็นสิ่งมีชีวิตที่ต้องการการอยู่รอด ปกติ การทำเพื่อตนเองน่าจะมีความสุขมากกว่า .. ความจริงทางวิทยาศาสตร์เป็นอย่างไร -มีการศึกษา เปรียบเทียบคน 2 กลุ่ม กลุ่มทดลองที่เป็นผู้ให้ และ กลุ่มควบคุม ที่ทำเพื่อตัวเอง โดยศึกษาตรวจวัดคลื่นแม่เหล็กไฟฟ้าสมอง(fMRI) ดูการทำงานของสมองส่วนต่างๆ ก่อนทำการศึกษา และ นำมาตรวจวัดอีกครั้งหลังการศึกษาครบ 4 สัปดาห์ โดยอาสาสมัครทั้ง 2 กลุ่ม จะได้รับเงินคนละ 25 Swiss francs ต่อสัปดาห์ (มูลค่าประมาณ 25×36 = 900 บาท)  มีข้อแม้ว่า กลุ่มแรก ผู้ให้ จะนำเงินนั้นใช้ในการซื้อของให้คนอื่นเท่านั้น ขณะที่กลุ่มที่ควบคุมให้ซื้อของให้ตนเองเท่านั้น…. เมื่อครบ 4 สัปดาห์ จะให้ผู้รับการศึกษา เข้าเครื่อง ตรวจวัดคลื่นแม่เหล็กไฟฟ้าสมอง ขณะทำแบบทดสอบ โดยให้เลือกคนที่ตัวเองอยากจะให้ของ โดยแบบทดสอบแต่ละคำถาม จะมีการบอกว่า มีของ 1 ชิ้น

-เราเห็นสัตว์หลายชนิด เกิดมาก็หาอาหารกินเอง เช่น ไส้เดือน เต่า ปลา จิ้งจก จรเข้ ไก่ เป็ด ฯลฯ แต่ ทำไม สัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม จึงต้องมีนมให้ลูกกิน -ตัวอ่อนจำเป็นต้องมีอาหารสำหรับการเจริญเติบโต และ ส่วนสำคัญของอาหาร คือ โปรตีน พืช หรือ สัตว์ จึงมี อาหารสะสมไว้ในเมล็ด ในไข่ ซึ่ง สัตว์เหล่านี้ มีปริมาณ อาหารเพียงพอที่จะเจริญเติบโต และ สร้างส่วนประกอบที่สำคัญสำหรับการมีชีวิตรอด และ พร้อมที่จะอาหารสำหรับการดำรงชีพต่อไป … ปริมาณ อาหารที่สะสมในใข่ จะพอดีกับสัตว์ชนิดนั้นๆ -แต่ในสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม มีการพัฒนาต่างๆ ที่ซับซ้อนกว่าสัตว์อื่นๆ โดยเฉพาะส่วนของสมอง ซึ่งต้องการโปรตีนจำนวนมาก ดังนั้น การเก็บอาหารไว้ให้พร้อม ในไข่ เหมือนสัตว์อื่นๆ จึงไม่เพียงพอสำหรับการพัฒนา … แนวทางจึงเปลี่ยนเป็นการสร้างมดลูก ที่จะมีรก ไว้ส่งอาหารให้กับตัวอ่อนแทน เพื่อที่จะได้มีอาหารเพียงพอ … ตรงนี้จึงแตกต่างกันมาก

-ความเดิมตอนที่แล้ว คนมีนมเพียง 2 เต้า เพราะส่วนใหญ่ ออกลูกครั้งละ 1 คน… ออกลูกครั้งละ 1 คน เพราะจะได้ปกป้องภัยให้ลูกได้ เนื่องจากลูกคลอดมาแล้วยังช่วยเหลือตัวเองไม่ได้ ไม่เหมือนสัตว์อื่น ที่คลอดปุ๋บ ก็เดินได้ หาอาหารกินเองได้ปั๊บ -วันนี้ มาตอบคำถามว่า “ทำไมคนถึงคลอดออกมาแล้วช่วยตัวเองไม่ได้” …. คนเราฉลาดกว่า สัตว์อื่น รวมถึงสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมอื่นๆ ด้วย เพราะ เรามีสมองส่วนหน้าที่พัฒนาการมากกว่าสัตว์อื่นๆมาก (จะเห็นว่า สัดส่วนน้ำหนักสมอง ต่อ น้ำหนักตัวของ คน จะสูงกว่าสัตว์อื่น)… สมองส่วนหน้า เป็นส่วนที่ทำหน้าที่ในการประมวลผล ข้อมูลที่ได้รับรู้จากประสาทสัมผัส ทั้ง 6 ตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจ … นำเข้ามูลเหล่านั้น มากบอกว่า สิ่งที่ได้สัมผัส เกิด คุณ หรือ เกิด โทษ กับ การดำรงชีวิต

–“เนื้อเย็นใจเต้นตาโต” “ดีใจจนตาลุกวาว” “เวลาในการ์ตูนจะเขียนรูป ที่ตามี วิ้งๆๆ” “ดวงตาเป็นหน้าต่างของดวงใจ” เรื่องเหล่านี้ มีเหตุผลทางการแพทย์พิสูจน์นะครับ -เราเองเวลามองดูคนบางคนแล้วรู้สึกว่า คนนี้สวย คนนี้หล่อจัง…. จนมีคนพยายามหา คอนแทคเลนส์ที่ทำให้ตาโต Big eye มาใส่ เพื่อให้ดูสวย จริงไหม -ที่เรียกว่า ตาโตนั้น หมายถึงส่วนของใจกลางตาดำ เป็นวงโต หรือ ทางการแพทย์ เรียก รูม่านตา (pupil) โต … รูม่านตาของเราเปลี่ยนขนาดได้ เพราะมีกล้ามเนื้อคอยรัดให้รูม่านตาเล็กลง หรือ คลายตัวเพื่อให้รูม่านตาขยายโตขึ้น … รูม่านตา ถูกควบคุมด้วยประสาทสมอง คู่ที่ 3 … หลักการของ รูม่านตา เป็นหลักการที่เรามาใช้ในกล้องถ่ายรูปครับ ในส่วนที่เรียกว่า ชัตเตอร์ ครับ ในที่สว่างมาก รูม่านตาจะเล็ก ข้อดีของรูม่านตาเล็ก คือ เห็นภาพได้ทั่วถึง(ภาษาคนเล่นกล้อง ว่า depth of field กว้าง)

-เรามักจะได้ยินว่า โยคะ แอโรบิค ว่ายน้ำ วิ่ง ไทเก็ก เต้นรำ เป็นการบริหารร่างกาย หรือ การออกกำลังกาย ที่ดี … แต่อยากให้แยกระหว่าง การบริหารร่างกาย กับ การออกกำลังกายสักนิดนึงนะครับ –การบริหารร่างกาย คือ การทำให้ ระบบกล้ามเนื้อประสาท สมอง ต่อมไร้ท่อ และ ประสาทอัตโนมัติ ทำงานสอดประสานกันได้อย่างมีประสิทธิภาพ ส่วนการออกกำลังกาย คือ การทำให้ ระบบกล้ามเนื้อประสาท และ ประสาทอัตโนมัติ ทำงานได้อย่างแข็งแรง ทนทาน พร้อมใช้งาน (ซึ่งในนั้นต้องอาสานการทำงานประสานกันด้วย) -เมื่อวิเคราะห์โดยละเอียด จะพบว่า รำไทย ใช้ การทำงานของ กล้ามเนื้อทั้งตัว ท่อนบน เวลาจะจีบ จะฟ้อน จะตั้งวง ต้อง อาศัยการทำงานที่สอดประสานทั้ง คอ บ่า ไหล่ ที่ค่อยๆ ขยับไปตามจังหวะ ส่วนหนึ่ง หดเกร็ง งอเข้า

-อีกหนึ่งการรักษาที่ยากลำบาก นอกจาก AAA (เส้นเลือดแดงใหญ่โป่งพอง) แล้ว คนรู้ว่ายาก คือ การผ่าตัดเปลี่ยนลิ้นหัวใจ -โรคหัวใจมีหลายชนิด ปัจจุบันเรารู้จักโรคหัวใจขาดเลือด จนเราเรียกติดปากว่าเป็นโรคหัวใจ แต่ในความเป็นจริงยังมีโรคอีกกลุ่มหนึ่ง ที่พบบ่อยในอดีต คือ โรคลิ้นหัวใจ และ ผนังหัวใจผิดปกติ … โรคกลุ่มนี้ เป็นโรคที่สร้างปัญหาให้กับหัวใจ เพราะปกติ หัวใจบีบเลือดเป็นจังหวะ เหมือนคนเข้าแถวขึ้นลิฟท์ …… ห้องบนซ้ายขวาทำงานพร้อมกัน รับเลือดจากทั่วร่างกาย และ จากปอด มารอไว้ ส่งต่อให้ล่างขวา และ ล่างซ้ายพร้อมกัน เพื่อรอให้หัวใจออกแรงบีบเลือดไปปอด และ ไปทั่วร่างกาย พร้อมกัน เหมือนมีวงจร 2 วง ทำงานคู่กันไป โดยมีลิ้นหัวใจ เป็นตัวกั้นให้เลือดทะยอยถูกส่งไปยังจุดที่ต้องการ … คล้ายกับ การจัดคนเข้าลิฟท์ พอเต็มก็ปิด ส่งคนไป พอว่างก็เปิดให้คนเข้า และส่งใหม่ แบบนี้ -ปัญหาโรคหัวใจที่พูดถึงเกี่ยวกับลิ้นหัวใจ คือ ประตูลิฟท์เสีย มีทั้งแบบ เปิดไม่เต็มที่

-สำหรับแพทย์ในยุคที่เรียนจบก่อนปี 2540 ทุกคนจะรู้จักความรุนแรง และ ความยากของการรักษา เส้นเลือดแดงใหญ่โป่งพอง (aortic aneurysm) ซึ่งที่พบบ่อยคือในช่องท้อง หรือ AAA (abdominal aortic aneurysm) ซึ่งผ่าตัดโดยศัลยแพทย์หลอดเลือด และ ในช่องอก หรือลูกผสมช่องท้องและช่องอก ซึ่งต้องอาศัย ศัลยแพทย์ทรวงอกช่วยในการผ่าตัด -การรักษา เส้นเลือดแดงใหญ่โป่งพอง (aortic aneurysm) มีความเสี่ยงสูง อัตราตายระหว่างการรักษาสูงถึง 80% ถ้าเป็นการรักษาตอนที่เส้นเลือดโป่งพองนั้นแตก (ruptured aortic aneurysm) การรักษาในอดีต คือ ศัลยแพทย์ต้องผ่าตัดเข้าไปในช่องท้องหรือช่องอก และ ควบคุมเส้นเลือดส่วนต้นและส่วนปลาย ตัดเส้นเลือดส่วนที่โป่งพองหรือแตกออก และ นำเส้นเลือดเทียมเข้าไปใส่แทนที่ เย็บซ่อมเส้นเลือดเทียมกับเส้นเลือดจริง ทั้ง  2 ด้าน … หากจุดที่โป่งพอง ผ่านจุดเชื่อมต่อของเส้นเลือดที่ไปเลี้ยงไต หรือ ลำไส้ ต้องต่อเส้นเลือดเทียมเข้ากับเส้นเลือดเหล่านั้นด้วย… ที่เล่ามาทั้งหมดนี้ต้องทำงานแข่งกับเวลาเพราะ ถ้าหากหลุดการไหลเวียนของเลือดเพื่อต่อเส้นเลือด เนื้อเยื่อบริเวณ ขาและลำตัวท่อนล่างจะไม่มีเลือดไปเลี้ยง และเกิดภาวะของเสียคั่ง ซึ่งของเสียจากภาวะขาดเลือด

-เวลาเราได้รับบาดเจ็บ เลือดออก ฟกช้ำ บางทีเราก็ได้ยินคนแนะนำให้ “ประคบเย็น” บางคนก็บอกให้ “ประคบร้อน” สรุปว่าวิธีไหนถูกต้อง และ จะเกิดประโยชน์ –เวลาบาดเจ็บ ไม่ว่าจะมีแผลฉีกขาด หรือ ถูกกระแทก ฟกช้ำ เนื้อเยื่อโดยรอบจะมีปฏิกริยา เพื่อลดความเสียหาย และ เพื่อให้การซ่อมแซมเนื้อเยื่อกลับเข้าสู่ภาวะปกติโดยเร็ว โดยปฏิกริยาของร่างกายเป็นระบบอัตโนมัติ ซึ่งไม่ต้องใช้สมองสั่ง แต่เป็นการสื่อสารกันระหว่าง เซลล์ สารหลั่งจากเซลล์บริเวณใกล้เคียงหรือศูนย์ควบคุมต่างๆ(ต่อมใต้สมอง, ต่อมหมวกไต, ต่อมไทรอยด์ ฯลฯ)และ ระบบประสาทอัตโนมัติ …. สามารถแบ่งเป็นระยะ หรือ ช่วงเวลาคร่าวๆ ได้ 4 ช่วง คือ ระยะเกิดเหตุ ระยะอักเสบ ระยะซ่อมแซม และ ระยะเก็บกวาด –ระยะเกิดเหตุ เป็นส่วนที่จะระงับความเสียหายให้หยุด ไม่เพิ่มขึ้น ผ่านการทำงานของเกร็ดเลือด และกระบวนการการแข็งตัวของเลือด การหดตัวของเส้นเลือด เพื่อยับยั้งไม่ให้เกิดการสูญเสียเลือดหรือสารในร่างกายผ่านรอยแผลที่ฉีกขาด กระบวนการเหล่านี้ ใช้เวลาเป็นนาที ถึง ชั่วโมง ขึ้นอยู่กับความรุนแรง … แต่ถ้าหากการฉีกขาดนั้นรุนแรง