-ปัญหาของประเทศ ที่น่าเป็นห่วง ไม่ใช่แค่ ค่าวัดความสามารถในการเรียนเปรียบเทียบระดับโลก ที่เรียกว่า PISA ของเด็กไทยต่ำมาก เพราะ นั่น เป็นเพียงมุมมองด้านหนึ่งเท่านั้น … แต่ สะท้อน ถึง ปัญหาอื่นๆ ด้วย … คุณภาพ การศึกษา เป็นเพียง ด้านเดียวของ คุณภาพคน … ปัญหาของเรา เป็นปัญหาเรื่องคุณภาพของคน
-แล้วเราจะพัฒนาคน ได้อย่างไร … คุณภาพคน มีทั้ง ส่วนที่ฟ้าประทาน และ ส่วนที่สร้างขึ้น … ด้าน ฟ้าประทาน หรือ พรสวรรค์ เป็นเรื่องของ ชาติพันธุ์ DNA ซึ่งเชื่อว่าคนไทย ไม่แพ้ชาติใดในโลก เพราะ เรามีคน ที่ เก่ง และ เป็นสุดยอดในเกือบทุกด้าน เทียบกับนานาชาติได้ แต่ ส่วนที่ทำให้แตกต่างกัน คือ พรแสวง หรือ ส่วนที่สร้างขึ้นภายหลัง
-พรแสวง จะเกิดได้ อาจจะมีเหตุปัจจัยหลายอย่าง หลายด้าน … คน ที่อยู่ในอันตราย หรือ อดตาย เอาตัวไม่รอด คงจะมีโอกาส ในการ พัฒนา ให้ดีขึ้นได้ยาก เราจึงเห็น บรรพบุรุษของคนจีนที่มาอยู่เมืองไทย เสื่อผืน หมอนใบ เน้นให้ลูกๆ มีกิน มีที่อยู่หลับนอนที่ดี รุ่นลูก จึงเก่ง และ เจริญก้าวหน้า .. เช่นเดียวกับ ชาว พม่า ที่เข้ามาอยู่ในไทยปัจจุบัน .. ปัจจัยด้านแรก ที่จำเป็น คือ มีอาหาร และ มีความปลอดภัย
-ส่วนถัดมา คือ แนวคิด หรือ วิธี คิด หรือ mindset ซึ่ง เชื่อว่า การพัฒนา เป็นสิ่งที่มีประโยชน์ กับตนเอง และ ส่วนรวม … เรื่องแนวคิด หรือ mindset ไม่ใช่ อยู่ๆ จะเกิดขึ้นได้เอง แต่เป็นกลไกการเรียนรู้ตามธรรมชาติของสมองมนุษย์ ซึ่งมีจินตนาการ … จะต้องมี สิ่งที่รับรู้ input และ ผลลัพธ์ output ของสิ่งที่เกิดขึ้น ปรากฏให้เห็น ให้รับรู้ และ เกิด positive reinforcement หรือ negative reinforcement ที่เราเรียกกันว่า การเสริมแรงทาง บวก หรือ การเสริมแรงทาง ลบ เป็นการบอกสมองเราว่า ทำอย่างนี้สิ ดีแน่ สบายแน่ รู้สึกดีแน่ หรือ อย่าทำอย่างนี้นะ มันจะแย่แน่ จะเจ็บปวดแน่ ฯลฯ เรื่องราว ที่พบเห็น และ เรียนรู้ จะถูก ฝัง ซ้ำๆ เข้าไปใน จินตนาการ และ สมองของคนเรา ทำให้ เราคิดว่า โลกเป็นแบบนี้จริงๆ และ ในการจารึก ความรู้สึก นึกคิด หรือ mind set จะมาคู่กับ รางวัล และ การลงโทษ เสมอ … การเห็น รางวัล หรือ การลงโทษ อาจจะเกิดกับ ตนเอง หรือ เห็นคนอื่น ถูกกระทำก็ได้ ดังนั้น model หรือ role model ในสังคม จึงเป็นสิ่ง ตอกย้ำ การเรียนรู้ … การทำจุดนี้ให้เกิด จึงอยู่ที่ การให้ เด็กๆ ของเรา ได้เข้าสู่ สภาพแวดล้อม รอบตัวเขา ที่จะ ฟูมฟัก หลักคิด หรือ mindset ในทาง อยากพัฒนา หรือ อยากทำดี อยากมีเมตตา หรือ อะไรก็ตาม ที่ส่งเสริม ให้ทำสิ่งที่สร้างสรรค์ ตามหลักที่เรารู้กันว่า คบคนพาล พาลพาไปหาผิด คบบัณฑิต บัณฑิตพาไปหาผล หรือ ตามหลักของ มงคล 38 ประการ ข้อที่ 1 และ ข้อที่ 2 ว่า ไม่คบคนพาล ให้คบบัณฑิต
-mindset สร้างได้ แต่ ต้องมีการสร้าง สถานการณ์ และ เงื่อนไข ร่วมกับ มี คำพูด หรือ คำแนะนำ ที่โน้มน้าว หรือ ให้ความเข้าใจ หลักคิด หรือ พฤติกรรม ใฝ่รู้ ใฝ่พัฒนา ไม่ได้ โชคดี จะเกิดกับ ทุกคน เสมอไป แต่ว่า เลือกได้ สร้างได้
-พรแสวงอีกข้อหนึ่ง ที่สำคัญไม่ยิ่งหย่อนกว่าเรื่อง mindset คือ ความเข้าใจคน เป็น ทักษะ อีกแบบหนึ่ง ที่คิดถึง อกเขา อกเรา ตระหนักว่า คนอื่น คิดอย่างไร เกิดอะไรขึ้นกับจิตใจของเขา Human touch (ไม่ต้องถึงกับ อ่านใจได้ เอาแค่อ่านปฏิกริยาออกก็พอ) เพราะ นี่ เป็นความสามารถ ที่จะทำให้ การส่งต่อ การส่งมอบ การสื่อสาร การเลือกวิธีปฏิบัติได้ผล เพราะ สามารถรับรู้การตอบสนอง สิ่งที่ตนเองกระทำออกไปได้ดี เรื่องนี้ เป็นอีกเรื่องหนึ่ง ที่ต้องฝึกฝน
-และ ข้อสุดท้ายของ พรแสวง คือ ความพร้อมที่ “ล้มแล้วลุกใหม่” Resilient เพราะในชีวิต มี อื่นๆ อีกมากมาย ที่อยู่นอกเหนือการคาดคิด หรือ การควบคุมของเรา จึงเป็นไปไม่ได้ที่เราจะทำอะไร สำเร็จ หรือ ทำได้ดีทุกครั้ง .. ความสามารถ พร้อมที่จะลุก จึงเป็นปัจจัยสำคัญของ พรแสวง
-หากเรา สามารถ ดึง หรือ สร้าง คุณสมบัติ ทั้ง พรสวรรค์ และ พรแสวงของคนออกมาได้แล้ว ทุกคน ที่เป็น ศิษย์ เด็กทุกคน ผู้ใหญ่ทุกคน ก็จะสามารถแสดงออกซึ่งความสามารถ ในเชิงส่วนตัว และ ในเชิงช่วยสังคมได้อย่างดี ปัญหาที่ไม่ควรเกิดก็จะไม่เกิด โอกาส ดีๆ ก็จะเปลี่ยนกลายเป็นผลงาน หรือ ผลผลิต ครับ
-อย่างไรก็ดี สิ่งที่จะสร้างให้ศิษย์ได้ ต้องสร้างให้ครูก่อน และ ผม รับรู้ได้ว่า ครูที่สอนผมมา คุณครู มี ครบทั้ง พรสวรรค์ และ พรแสวง ในการเป็นครู ทั้ง DNA. mindset, Human touch, และ Resilient นอกเหนือจาก ความรู้ และ พรหมวิหาร 4
-สร้างครู แล้ว ครูจะสร้างคน … คงต้องมาดูว่า เราจะลงทุน ลงแรง สร้างครู ได้อย่างไร จำเป็นต้องมีครู 3 แสน 5 หมื่นคน ทั่วประเทศไหม