-เวลาเราได้รับบาดเจ็บ เลือดออก ฟกช้ำ บางทีเราก็ได้ยินคนแนะนำให้ “ประคบเย็น” บางคนก็บอกให้ “ประคบร้อน” สรุปว่าวิธีไหนถูกต้อง และ จะเกิดประโยชน์
–เวลาบาดเจ็บ ไม่ว่าจะมีแผลฉีกขาด หรือ ถูกกระแทก ฟกช้ำ เนื้อเยื่อโดยรอบจะมีปฏิกริยา เพื่อลดความเสียหาย และ เพื่อให้การซ่อมแซมเนื้อเยื่อกลับเข้าสู่ภาวะปกติโดยเร็ว โดยปฏิกริยาของร่างกายเป็นระบบอัตโนมัติ ซึ่งไม่ต้องใช้สมองสั่ง แต่เป็นการสื่อสารกันระหว่าง เซลล์ สารหลั่งจากเซลล์บริเวณใกล้เคียงหรือศูนย์ควบคุมต่างๆ(ต่อมใต้สมอง, ต่อมหมวกไต, ต่อมไทรอยด์ ฯลฯ)และ ระบบประสาทอัตโนมัติ …. สามารถแบ่งเป็นระยะ หรือ ช่วงเวลาคร่าวๆ ได้ 4 ช่วง คือ ระยะเกิดเหตุ ระยะอักเสบ ระยะซ่อมแซม และ ระยะเก็บกวาด
–ระยะเกิดเหตุ เป็นส่วนที่จะระงับความเสียหายให้หยุด ไม่เพิ่มขึ้น ผ่านการทำงานของเกร็ดเลือด และกระบวนการการแข็งตัวของเลือด การหดตัวของเส้นเลือด เพื่อยับยั้งไม่ให้เกิดการสูญเสียเลือดหรือสารในร่างกายผ่านรอยแผลที่ฉีกขาด กระบวนการเหล่านี้ ใช้เวลาเป็นนาที ถึง ชั่วโมง ขึ้นอยู่กับความรุนแรง … แต่ถ้าหากการฉีกขาดนั้นรุนแรง ไม่สามารถหยุดเองได้ ก็จะจำเป็นต้องให้แพทย์ช่วย เช่น ห้ามเลือด ผูกเส้นเลือด ต่อเส้นเลือด หรือ เย็บแผลและเนื้อเยื่อที่ได้รับบาดเจ็บ … ไม่ว่าความเสียหายจะมากหรือน้อย จะมีแพทย์ช่วยหรือไม่ ร่างกายจะใช้กระบวนการเดิมในการซ่อมแซม ระยะนี้ ความรู้สึกเจ็บปวด จะส่งไปให้สมองส่วนกลางรับรู้ และ ระดมกำลังมาช่วยเหลือ เป็นระยะที่ 2 “ระยะอักเสบ”
-ในระยะอักเสบ จะต่อเนื่อง ทันทีที่เกิดเหตุ จะมีเลือดมาเลี้ยงบริเวณที่ได้รับบาดเจ็บ เส้นเลือดขยายตัว เม็ดเลือดแดง เม็ดเลือดขาวมารวมตัวกัน น้ำเหลืองคั่ง เนื้อเยื่อเต็มไปด้วยทีมที่มาช่วยเหลือ เกิดการบวมขึ้นอย่างรวดเร็ว และบางครั้ง การบวมนั้น ก็ดันเบียดเนื้อเยื่อข้างเคียง (ฮ่อเลือด ฟกช้ำ) ทำให้เนื้อเยื่อข้างเคียงทำงานไม่ได้ เกิดอาการเจ็บปวดตามมาอีกด้วย ความผิดปกติขยายวง กว้างขึ้น จากการอักเสบ จากกลไกที่ร่างกายพยายามเข้าช่วยเหลือบริเวณที่รับบาดเจ็บ อาการหลักของระยะอักเสบคือ ปวด บวม แดง ร้อน ซึ่งถ้าอักเสบมาก อาการก็มากตาม ระยะนี้ เกิดขึ้น ในวันที่ 1-3 ของการบาดเจ็บ เกิดมากในช่วง 24 ชั่วโมงแรก และเมื่อการบาดเจ็บไม่เพิ่มขึ้น การอักเสบจะค่อยๆลดลง
–การ”ประคบเย็น” มีประโยชน์มากครับ ในช่วงการอักเสบ เพราะในปัจจุบัน เราและแพทย์ทราบแล้วว่าเกิดอันตรายอะไรบ้างจากอุบัติเหตุ เราจะมีมาตรการการรักษา ดังนั้น จึงไม่จำเป็นต้องระดมกำลังเสริมในร่างกายมามากเกินจำเป็น เพราะถ้าปล่อยตามธรรมชาติด การอักเสบจะมาก และ อาการปวด บวม แดง ร้อนมากเกินไป … การประคบเย็นทันทีหลังได้รับการบาดเจ็บ จนถึง 24 ชั่วโมงแรก จึงมีประโยชน์ ช่วยให้การขยายตัวของเส้นเลือดน้อยลง การบวมน้อยลง อาการแดง อักเสบ ร้อน และ ปวด น้อยลง ซึ่งไม่กระทบต่อการรักษาหรือการหาย กลับจะดีเสียอีก ที่เนื้อเยื่อบริเวณข้างเคียงไม่ได้รับอันตรายเพิ่มขึ้น … ถ้าเปรียบเทียบ คล้ายๆ กับเวลาไฟไหม้ เราก็ฉีดน้ำหล่อไว้ที่บ้านข้างเคียงไม่ให้ไฟลุกลาม
-ระยะที่สามของการดูแลบาดแผล คือ ระยะซ่อมแซม ระยะนี้ ร่างกายจะลำเลียงเซลล์ที่ช่วยสร้างเนื้อเยื่อเข้าไปในบริเวณบาดแผล รวมทั้ง อาหาร และ วัตถุดิบสำหรับการซ่อมแซมเข้าไปด้วย การมีเลือดไปเลี้ยงอย่างเพียงพอ จะช่วยให้การฟื้นตัวเร็วขึ้น ระยะนี้ การ”ประคบร้อน” จะช่วยให้อาการดีขึ้นเร็ว โดยทำให้เส้นเลือดขยายตัว การลำเลียงวัตถุดิบเข้าไปง่ายขึ้น และ ลำเลียงของเสียออกไปจากบริเวณที่บาดเจ็บได้มากและเร็วขึ้นครับ ระยะนี้ กินเวลาตั้งแต่ วันที่ 2-3 หลังบาดเจ็บจนประมาณ 2 สัปดาห์
-ส่วนระยะที่ 4 ระยะเก็บกวาด เซลล์กำจัดซากและ สิ่งแปลกปลอม จะทำงานไปเรื่อยๆ ตั้งแต่วันแรกๆ จนถึงเวลาเป็นเดือนๆครับ ช่วงนี้จะพบว่า บางครั้ง เซลล์กำจัดสิ่งแปลกปลอม ไปชุมนุมกันที่ต่อมน้ำเหลือง ทำให้ต่อมน้ำเหลืองโตได้ครับ
–ประคบเย็นได้ทันทีถ้าปัญหาฉุกเฉินเช่นเลือดออก กระดูกหัก ผ่านไปแล้ว จนถึง 24 ชั่วโมง หลังจากนั้น ประคบร้อน จะทำหน้าที่ได้ดีกว่า ประคบเย็นครับ
–