(167) September 2, 2019
-เชื่อว่าทุกท่านมีประสบการณ์ตรงกับผื่นแพ้ที่คันมาก ต้องเกา … มาดูเบื้องหลังระบบในร่างกายเกี่ยวกับเรื่องนี้กันครับ
-เวลาผิวหนังสัมผัสสารที่แพ้ ร่างกายจะมีปฏิกริยาได้ 2 แบบคือ แบบที่ 1 ร่างกายเคยสัมผัสสารนั้นมาก่อน สาร antibody ซึ่งเป็น โปรตีน ที่จดจำสารที่ร่างกายเราแพ้ เมื่อได้พบกับสารที่มาสัมผัส(ซึ่งร่างกายเรารู้ว่าแพ้สารนั้น) จะส่งสัญญาณให้ ทีมป้องกันของร่างกายเข้ามาบริเวณนั้นทันที มีทั้งเม็ดเลือดขาว และ สารป้องกันต่างๆออกมา หนึ่งในนั้นคือ Histamine สาร Histamine จะทำให้เส้นเลือดขยายตัว เพื่อเปิดช่องให้ระบบป้องกันในร่างกายเดินทางมาถึงที่เกิดเหตุได้ง่าย ผิวหนังบริเวณที่เกิดเหตุจะเป็นผื่นแดง เพราะมีเส้นเลือดขยายตัว ขณะเดียวกัน จะมีสารที่ระคายเส้นประสาทบริเวณนั้น (อาการเจ็บอย่างอ่อน) เกิดเป็นอาการคันขึ้นครับ
-ปฏิกริยาประเภทที่ 2 อาจจะไม่ได้เกิดจากเราเคยสัมผัสกับสารนั้นมาก่อน แต่เป็นสารที่ทำอันตรายต่อเยื่อบุผิวหนัง (ระคาย) สารเหล่านั้น จะกระตุ้น ส่วนของการซ่อมแซมผิวหนังของร่างกายเราให้ทำงาน ซึ่งหนึ่งในวงจรของการระดมพลเพื่อการซ่อมแซม ก็จะมีการหลั่ง Histamine เช่นกัน เพื่อเปิดช่องทางให้กาลำเลียงเซลล์ที่จะซ่อมแซมเข้าพื้นที่ได้สะดวก และ มีสารที่ทำให้เกิดอาการเจ็บอย่างอ่อน ซึ่งก็คือ อาการคัน ออกมาด้วยเช่นกัน
-ดังนั้น ไม่ว่าจะแพ้ หรือ ระคาย ร่างกายจะมีปฏิกริยาคล้ายกัน คือ แดง และ คัน … อาการคันมีประโยชน์นะครับ เป็นการเตือนเราให้ให้ความสนใจบริเวณที่คันเป็นพิเศษ เพราะบางครั้ง หากทิ้งสารระคายให้สัมผัสผิวนานๆ อันตรายก็อาจจะมีมากขึ้น พอเราคัน แล้วเราเอาใจใส่ เราอาจจะต้องล้างบริเวณนั้นให้สะอาด หรือ ปัดเอาสารที่มาสัมผัสออกไปจากร่างกาย เพื่อลดปฏิกริยาต่อเนื่องจากการสัมผัสสารดังกล่าวนานๆ… แต่ข้อไม่ดี คือ หากเราไม่ได้ตั้งสติ เราจะมีปฏิกริยากับอาการคันด้วยการเกา … การเกา นอกจากจะสามารถนำสารที่ระคาย หรือ แพ้ออกบางส่วน ยังเป็นการทำให้ร่างกายรู้สึกเจ็บน้อยๆ อีกแบบหนึ่ง ซึ่ง จะไปบดบังอาการคัน แต่ บดบังได้แป๊บเดียวนะครับ และ ถ้าสารที่ระคาย ถูกเกา และ เล็บเราพาไปสัมผัสบริเวณอื่นๆ บริเวณดังกล่าว ก็จะพลอยคันไปด้วย … จะเห็นว่า การเกา มีประโยชน์น้อย แต่มีข้อเสียเยอะ… นอกจากนี้ เวลาเกา ผิวหนังจะได้รับบาดเจ็บ จะมีปฏิกริยาเช่นเดียวกับ การสัมผัสสารที่ระคายเลยครับ …. คราวนี้ เกิดปัญหาทั้งจากที่สัมผัส และ ปัญหาจากที่เราเกาเอง อีกต่างหาก
–การห้ามไม่ให้คัน ทำไม่ได้ เพราะเป็นวงจร ปฏิกริยาตามธรรมชาติ ที่เป็นอัตโนมัติ อยู่นอกเหนือคำสั่งสมอง สิ่งที่ทำได้ คือ รับรู้ว่า คัน แต่ไม่มีปฏิกริยาตอบโต้(ไม่เกา) … เราสามารถทายาแก้แพ้แก้คันกลุ่มที่เป็น steroid ลงไปบนพื้นผิวดังกล่าว ยาจะช่วยหยุดปฏิกริยาต่างๆ หรือ ทำให้ปฏิกริยาช้าลง อาการแดง และ คันจะลดลง และเมื่อร่างกายปรับตัวเข้าสู่ปกติ อาการจะค่อยๆหายๆ
-ทีนี้ พอเช้าใจ กลไกในร่างกายเราแล้วนะครับ มีผื่นที่ผิวหนัง ไม่ควรเกาครับ เพราะมีแต่เสีย ได้น้อยกว่าเสียครับ (ได้หายคันชั่วคราว แต่ ปฏิกริยาที่ทำให้แพ้ ระคาย คัน ตามมาอีกมาก จนผิวหนังอาจรับอันตรายครับ)