-เราเคยเห็นคนป่วย ท้องโตจนเป่ง แลดูน่ากลัว โดยที่ยังเดินเหินไปไหนมาไหนได้ … คนไข้ รู้สึกอึดอัด แต่ ไม่ปวด และ เหมือน แบกของหนักๆ ไปไหนมาไหน ไม่สบายตัวเลย พอคุยกับหมอ หมอก็แจ้งว่า มีน้ำในช่องท่อง หรือที่ชาวบ้านเรียกว่า ท่องมาน … แต่ คนทั่วไป มักจะมีความสงสัยว่า น้ำไปอยู่ในช่องท้องได้ยังไง อยู่ในลำไส้หรือเปล่า แล้วอะไรเป็นสาเหตุให้มีน้ำไปอยู่ในช่องท้อง
-เรารู้ว่า ภายในช่องท้องของเรามีอวัยวะต่างๆ มากมาย โดยเฉพาะที่เกี่ยวข้องกับทางเดินอาหาร ทั้งกระเพาะ ลำไส้เล็ก ลำไส้ใหญ่ ตับ ฯลฯ โดยมีกล้ามเนื้อผนังหน้าท้อง ห่อหุ้มอยู่ ด้วยเหตุที่ทางเดินอาหาร จำเป็นต้องบรรจุ อาหาร ปริมาณ มากบ้างน้อยบ้าง แปรเปลี่ยนไปตาม สิ่งที่กินเข้าไป ทั้ง กระเพาะ หรือ ลำไส้ จำเป็นต้องสามารถยืด หด ปรับขนาด และ ปริมาตร ได้ ไม่สามาถที่จะมีขนาดคงที่หรือ ติดยึด หรือ กรอบแปะติดกับส่วนอื่นๆ ด้วยเหตุนี้ ในช่องท้อง จึงต้องมีช่องว่างให้ ลำไส้สามารถขยับเขยื้อนได้ เกิดเป็นเยื่อบุผนังช่องท้อง (peritoneum) หุ้มส่วนที่เป็นอวัยวะภายใน และ หุ้มด้านในผนังกล้ามเนื้อช่องท้อง ทำให้มีช่องว่าง ซึ่ง ในสภาพปกติ จะไม่มีอะไรไปอยู่ด้านใน เป็นแค่ช่องว่าง เพื่อที่เวลา ลำไส้ ยืดหด หรือ เสียดสี จะสามารถขยับได้โดยไม่ติดขัด … ระบบในร่างกาย จะมีน้ำปริมาณเล็กน้อยหล่อลื่นอยู่ โดยที่ร่างกายจะมีการหลั่งหรือขับน้ำใหม่เข้าไป ร่วมกับ การดูดซึม น้ำส่วนเกิน กลับเข้ามาในกระแสเลือด ทำให้ ช่องว่างของเยื่อบุผนังช่องท้อง แนบติดกัน
–ในภาวะที่เป็นโรค ที่ทำให้มีความผิดปกติ ในด้านความสามารถของ เยื่อบุผนังช่องท้อง (peritoneum) ที่ทำให้ น้ำเข้าไปในช่องว่าง มากขึ้น หรือ ความสามารถในการดูดซึมน้ำส่วนเกินกลับน้อยลง ก็จะทำให้เกิดภาวะน้ำคั่งอยู่ใน ช่องว่างของเยื่อบุผนังช่องท้อง (peritoneal cavity) น้ำที่คั่งอยู่ใน ช่องว่างของเยื่อบุผนังช่องท้องเหล่านี้ ทางแพทย์มักจะเรียกสั้นๆ น้ำในท้อง หรือ น้ำในช่องท้อง ซึ่ง น้ำส่วนนี้ ไม่ได้อยู่ในลำไส้ แต่อยู่ในช่องว่าง ซึ่ง ช่องว่างนี้ สามารถยีดขยายได้มากมาย ตามคุณสมบัติตั้งต้นตามธรรมชาติของการเกิดเยื่อบุช่องท้องดังที่ได้กล่าวไว้ในเบื้องต้น
–สาเหตุหลักที่พบบ่อยที่สุด ของการเกิดภาวะน้ำคั่งในช่องเยื่อบุผนังช่องท้อง (ascites) มักจะเกิดขึ้นที่ตับ เพราะ การดูดซึม น้ำในช่องท้องกลับเข้าสู่กระแสเลือด จะผ่านเส้นเลือดดำที่ตับ หากตับมีปัญหา ทำให้ มีเลือดคั่ง การดูดซึมน้ำกลับจะทำได้ยากขึ้น ทำให้ มีน้ำส่วนเกิน ท้น และ คั่งอยู่ในช่องว่างดังกล่าว … โรคของตับ เช่น ตับแข็ง ตับอักเสบ มะเร็งตับ ล้วนทำให้เกิดน้ำในเยื่อบุผนังช่องท้องได้ทั้งนั้น … อีกเหตุหนึ่ง ที่ทำให้น้ำคั่ง อาจจะเกิดจากหัวใจ ทำงานได้ไม่ดี น้ำที่จะต้องบีบออกจากหัวใจทำได้ไม่ดี จึงท้นมาที่ตับ และ ท้นต่อมาที่ช่องว่างในช่องท้อง เกิดภาวะน้ำในช่องท้อง หรือ ท้องมาน ได้
-อีกกลุ่มสาเหตุ ที่ทำให้มีน้ำในช่องท้อง นอกจากปัญหาของตับและหัวใจ คือ มีการเปลี่ยนแปลง ที่เยื่อบุผนังช่องท้องเอง มีสิ่งแปลกปลอม ไปเกาะ และ สร้างปัญหา เช่น วัณโรคผนังช่องท้อง การอักเสบติดเชื้อของผนังช่องท้อง หรือ มะเร็งที่แพร่กระจาย ไปยังผนังช่องท้อง (มะเร็ง รังไข่ มะเร็งลำไส้ มะเร็งกระเพาะฯลฯ)
-การเห็นคนที่ท้องโตมากผิดปกติ จึงไม่ควรวางใจครับ ควรได้รับการตรวจหาสาเหตุ และ รักษา การมีภาวะท้องมาน หรือ น้ำในช่องท้อง มักจะเป็นผลลัพธ์ หรือ ผลกระทบจากความผิดปกติ หรือ โรค แต่ไม่ใช่ตัวต้นเหตุ เป็นสิ่งที่บอกเราว่า มีสิ่งผิดปกติเกิดขึ้นแล้ว รีบสืบหา และ รักษานะครับ