-พอได้ยินหมอพูดถึง “เจาะคอ” หลายคนที่ไม่ได้อยู่ในวงการแพทย์ หรือ ไม่เคยมีญาติป่วยหนัก มักจะตกใจ ปน สงสัย และ ไม่เข้าใจว่า หมอ จะให้คนไข้ เจาะคอ ทำไม … และ แพทย์ พยาบาล อาจจะไม่ได้มีเวลามากพอ ที่จะเล่ารายละเอียดให้ฟัง เลยขอถือโอกาสนี้ แบ่งปันความรู้นะครับ (ยาวหน่อยนะครับ)
-ปกติ คนเราสามารถหายใจ เองได้ โดยการหายใจ คือเอาอากาศ ที่มี ออกซิเจนอยู่เข้าไปที่ปอด เพื่อให้ ปอดได้ฟอกเลือด เอา ออกซิเจนเติมเข้าไปในเลือด ให้เป็นเลือดแดง และ เอา คาร์บอนไดออกไซด์ ออกจากเลือดดำ ขับทิ้งออกมาทางลมหายใจ …ในทางเดินหายใจของคนเรา จะมีทางเดินตั้งแต่ จมูก คอหอย กล่องเสียง หลอดลม และ สิ้นสุดที่ปอด โดยตรงบริเวณ คอหอย เป็นบริเวณที่ร่วมกัน ระหว่าง ทางเดินอาหาร และ ทางเดินหายใจ
–ปกติ แพทย์จะไม่ใช้การเจาะคอ หรือ พูดถึงการเจาะคอ เป็นด่านแรก เพราะปัจจุบันแพทย์มีเครื่องมือ คือ ท่อช่วยหายใจ (endotracheal tube) สามารถใช้แก้ไขปัญหาทางการแพทย์ หลักๆ 2 ประเภท คือ 1) หากมีอะไรมาอุดกั้น อุดตันทางเดินหายใจ ตั้งแต่จมูกลงไปถึงหลอดลม ไม่ว่าจะเกิดจาก อุบัติเหตุ หรือ การอักเสบ หรือ เนื้องอก หรือ เลือดออก แพทย์จะใส่ท่อช่วยหายใจ เป็นการต่อท่อตรง จากด้านนอกตรงไปถึงหลอดลมเลย เพื่อให้อากาศผ่านไปได้ และ 2) ผู้ป่วยไม่มีแรงพอในการหายใจได้เอง ไม่ว่าจะเป็นปัญหาจากสมอง หมดสติ จากกล้ามเนื้อ หรือจากการวางยาสลบเพื่อทำการผ่าตัด หรือแม้แต่ ปอดอักเสบติดเชื้อ ที่ทำให้แรงดันของลมหายใจตามธรรมชาติ ไม่สามารถผ่านปอด ไปฟอกเลือดได้ แพทย์ก็จะใช้เครื่องช่วยหายใจ ที่อัดลมแรงดันสูงผ่าน ท่อช่วยหายใจ เข้าไปในปอดโดยตรง ทำให้เราสามารถมีเวลา ในการรักษา และ ให้ร่างกายฟื้นตัวจากการเจ็บป่วย และ หายจากโรคได้
-ดังนั้น ท่อช่วยหายใจ และ เครื่องหายใจ จึงเป็นเรื่องมือ ด่านแรก ที่แพทย์ ใช้ในการช่วยเหลือและรักษาผู้ป่วย ซึ่ง ใช้ได้ผลเป็นอย่างดีกับผู้ป่วยส่วนใหญ่ ซึ่งในระหว่าง ที่มีท่อช่วยหายใจอยู่นั้น ลมจะผ่านตรงไปถึงหลอดลม ไม่ผ่านกล่องเสียง ดังนั้น ผู้ป่วยที่ใส่ท่อช่วยหายใจ จึงพูดไม่ได้ เพราะมีท่อคา ขวางอยู่ ไม่ว่าผู้ป่วยจะหายใจเอง หรือ มีเครื่องช่วยหายใจ ก็พูดไม่ได้เหมือนกัน
-ท่อช่วยหายใจ จะสามารถใช้งานได้ดี แต่มีข้อเสีย คือ มีรูเล็กกว่า หลอดลมปกติ ลมที่ผ่านเข้าออก ก็จะน้อยกว่าปกติ และ ต้องใช้แรงดัน ในการหายใจ หรือ แรงในการสูดหายใจ เพิ่มขึ้นด้วย อีกทั้ง การไอ หรือ การขับเสมหะ หรือ การดูดเสมหะ ก็ทำได้ยากกว่าปกติ เพราะ ระยะทางของท่อ ยาวกว่า ระยะทางของการหายใจ และ ขับเสมหะมาก … ท่อที่เล็ก และ ระยะที่ยาว จึงเป็นปัญหาของ ท่อช่วยหายใจ … หากการใช้ท่อช่วยหายใจ ใช้เป็นช่วงเวลาสั้นๆ เช่นดมยาสลบผ่าตัด ก็ไม่เป็นปัญหา สามารถใช้ได้เป็นอย่างดี .. แต่ถ้าต้องใส่ท่อไว้นาน ก็จะเกิดปัญหาขึ้น ที่มีปัญหาหลักๆ มี 2 อย่าง คือ 1) การขับเสมหะ เพราะ ถ้าเสมหะ ออกไม่ได้ดี ก้จะทำให้การอักเสบติดเชื้อของปอด(ซึ่งเสมหะมากอยู่แล้ว) หายช้าลง เพราะขับเสมหะไม่ได้ หรือ กรณีที่ยังมีไม่การอักเสบติดเชื้อของปอด ก็อาจจะกลายเป็นอักเสบติดเชื้อได้ และ 2) ท่อช่วยหายใจ จะกดสายเสียงเป็นเวลานานๆ ซึ่งอาจจะทำให้สายเสียงบวม อักเสบ เป็นพังผืด เกิดปัญหาในการพูด และ การหายใจ ในภายหลังจากที่ถอดท่อช่วยหายใจออก …บางครั้ง หากแพทย์ที่ดูแล เล็งเห็นว่า ผู้ป่วยทำเป็นต้องช่วยเรื่องการหายใจ หรือ ใส่ท่อช่วยหายใจ นาน ก็จะแนะนำให้ “เจาะคอ” เพื่อมาทดแทนการ ใช้ท่อช่วยหายใจ (มาตรฐานการดูแลท่อช่วยหายใจ ถ้าทำได้ดี จะสามารถใส่ท่อไว้ได้นาน ถึง 2 สัปดาห์… หากนานเกินกว่านั้น มักจะเกิดปัญหาแทรกซ้อนตามมา)
–การเจาะคอ คือ การเปิดแผลที่บริเวณคอ และ ใส่ท่อที่มีลักษณะโค้ง ตรงเข้าไปที่หลอดลม ซึ่ง ตำแหน่งตรงคอ เป็นตำแหน่งที่หลอดลมอยู่ใกล้ผิวหนังมาก ทำให้การผ่าตัดเพื่อเจาะคอ ไม่ได้ยุ่งยากมาก และ ค่อนข้างปลอดภัย … ณ ตำแหน่งนี้ ก็ทำให้ ระยะทาง จากภายนอก ไปถึงหลอดลม สั้นมาก และ สามารถใส่ท่อที่มีขนาดใหญ่ขึ้น (เพราะตำแหน่งที่บีบแคบมากของทางเดินหายใจอยู่ที่กล่องเสียง ทำให้ใส่ท่อขนาดใหญ่มากไม่ได้) การ เจาะคอ จึงเป็นทางเลือก ที่มีประโยยชน์ สำหรับ คนไข้ ที่มีความจำเป็นต้องช่วยในเรื่องทางเดินหายใจ นานเกิน 2 สัปดาห์ .. เมื่อรักษาจนโรคหายดีแล้ว ก็แค่ เอาท่อที่เจาะคอ ออก แผลที่คอ ก็จะสมานแผล และ ปิดสนิท กลับเป็นปกติ ในเวลาไม่ช้า
-การเจาะคอ มีภาระที่ต้องดูแล คือ การทำแผลเจาะคอ และ การทำความสะอาดท่อเจาะคอ (อาจจะต้องล้างทำความสะดาอก และต้มท่อด้านใน เพื่อฆ่าเชื่อโรคทุกวัน) … นอกนั้น ก็เป็นปัญหาที่แพทย์จะต้องดูแล ไม่ว่า จะเป็นการเลือกท่อเจาะคอที่เหมาะสม การป้องกันการติดเชื้อ การวางตำแหน่งให้ดี และ การดูแลเมื่อมีภาวะแทรกซ้อน
-ครับ แพทย์มักจะพูดกับญาติ ผู้ป่วย เมื่อมีความจำเป็นต้องเจาะคอครับ ซี่งคนไข้ส่วนใหญ่ จะอยู่ในภาวะที่ต้องใส่ท่อช่วยหายใจมาก่อนแล้ว และ มักจะเป็นคนไข้หนักครับ .. .ความรู้เบื้องต้นเหล่านี้ มีไว้ เผื่อจะได้พูดคุย และ ซักถามคุณหมอที่ดูแลได้ง่ายขึ้นนะครับ